سوهان ابزاری است که معمولاً در صنعت چوب و یا فلز استفاده میشود و این ابزار برای از بین بردن مقادیر کم و ظریف از یک قطعه و همچنین برای نرم کردن، تمیز کردن، صاف و تیز کردن قطعات استفاده میشود.
سوهان از یک دستهی چوبی یا پلاستیکی و بدنهای آجدار تشکیلشده است. جنس این ابزار از فولاد ابزارسازی غیر آلیاژی و یا از فولاد ابزار آلیاژی کرمدار، میباشد. دندانههایی را روی بدنه این ابزار ایجاد میکنند. قسمت بدنه را سخت و قسمت دنبالهی بدنه را برای جلوگیری از شکستن نرم طراحی میکنند. دندانههای سوهان شبیه گوههای کوچک میباشد که در کنار و پشت سر هم قرارگرفتهاند و این دندانهها را آج سوهان مینامند.
به عملیات براده بردای از سطح قطعات، سوهانکاری میگویند و از این روش بهمنظور ایجاد شکل و فرم نقشه روی سطح قطعات استفاده میشود و همچنین میتوان با کمک سوهانکاری در کار تغییرات شکلی ایجاد کرد که این تغییرات ازنظر ابعادی در جهت طول و عرض و زاویه است.
آج سوهان در 2 امتداد مختلف بر روی سوهان ایجاد میشود که یکی از آنها را آج رویی و دیگری را آج زیرین مینامند. زاویهی انحراف آج رویی نسبت به محور سوهان 71 و آج زیرین 54 درجه میباشد و بدینصورت دندانههای سوهان پشت سر هم قرار نمیگیرند و از ایجاد شیار روی سطح کار جلوگیری میکند.
هنگامیکه سوهان با فشار روی سطح قطعه کشیده میشود دندانههای آن برادههای کوچک را از روی سطح قطعه جدا میکند و در فضای خالی دندانهها جمع و به انتهای سطح به خارج هدایت میکند.
انواع آج سوهان:
با دو روش فرزکاری و ضرب زنی بر روی سطح سوهان، آج سوهان ایجاد میکنند و میتوان تنها با نگاه کردن به آج سوهان زاویههای آن را تشخیص داد.
1 – سوهان یک آجه:
این نوع آج سوهان بهصورت افقی، عمودی و یا مایل بر سطح سوهان طراحی میشود و برای استفاده در قطعات با جنس نرم کاربرد دارد و میتواند بهراحتی از سطح کار براده برداری کند و همچنین به دلیل قرار گرفتن دندانهها در یک ردیف و پشت سر هم، باعث خط انداختن روی کار میشود که این کار برای عمل پرداخت مناسب نیست.
2 – سوهان دو آجه:
آج این نوع سوهان یا بهصورت براده برداری و یا بهصورت ضربهایی روی سطح آنها ایجاد میشود و زاویه آج از سوهان متفاوت بوده و همین امر باعث شده دندانهها پشت سر هم قرار نگیرند و عمل تخلیهی براده از بین دندانهها راحتتر انجام شود.
3 – سوهان ظریف و خشن:
ظریف و خشن بودن سوهان را میتوان برحسب تعداد دندانههای آج در یک اینچ (سانتیمتر) از طول سوهان مشخص نمود و هر چه تعداد دندانهها بیشتر باشد سوهان ظریفتر عمل کرده و برای کار پرداخت نیز مناسبتر است، و هر چه تعداد دندانهها کمتر باشد سوهان برای عملیات خشن کاری مورداستفاده قرار میگیرد.
تعداد آج سوهان در یک سانتیمتر از طول سوهان، به معنی ظرافت سوهان بوده و همچنین این آجها را برحسب ظریف یا خشن بودن سوهان استانداردشدهاند و علامت مشخصهی ظریف بودن یا خشن بودن سوهان از شمارههای 0 تا 4 است:
0: خیلی خشن.
1: خشن.
2: متوسط.
3: ظریف.
4: خیلی ظریف.
اندازهی اسمی سوهان:
اندازهی سر سوهان تا شروع دنبالهی آن، اندازه سوهان میباشد که با طولهای: 80،100،125،160،200،250،315،375 و 450 میلیمتر تولید میشوند.
معرفی انواع سوهان:
سوهان معمولی:
این سوهانها دارای لبهای صاف است که آج ندارد و برای سوهانکاری کنجهایی کاربرد دارد که تنها باید یک وجه آن را سوهانکاری کرد.
سوهان تخت:
از این سوهان بهمنظور تخت و صاف کردن سطوح استفاده میشود.
سوهان چهار پهلو:
از این سوهان بهمنظور ایجاد شیار، شکاف و گوشهی راست استفاده میشود.
سوهان مثلثی یا سهگوش:
از این سوهان برای سوهانکاری گوشههای تیز و تحت زاویه استفاده میشود.
سوهان گرد:
از این سوهان برای بزرگ کردن سطح سوراخها و همچنین سوهانکاری سطوح خمیده و قوسدار استفاده میشود.
سوهان نیمگرد:
این سوهان برای عملیات تکمیلی سطوح قوسدار استفاده میشود.